Kelam İlmini Okumak Hakkında

 Kadı Ebu Ya’lâ’nın torununun bir kitabında (kelam ilminin hükmü hakkında) mezhep içinde ihtilaf zikrettiğini ve İmam Ahmed’in sözünü aktardığını gördüm. O (Kadı Ebu Ya’lâ’nın torunu) dedi ki:

بالعجز .

ووجدت في كتاب لولد ولد القاضي أبي يعلى ذكر فيه خلافاً في المذهب، وكلام أحمد في ذلك قال : والصحيح في المذهب أنَّ علم الكلام مشروع مأمور به ، وتجوزُ المناظرة فيه، والمحاجة لأهل البدع، ووضع الكتب في الردّ عليهم ، وإلى ذلك ذهب أئمة التحقيق القاضي والتميمي في جماعة المحققين، وتمسكوا في ذلك - مع استغنائه عن

قول يسند إليه - بقول الإمام أحمد في رواية المروذي : إذا اشتغل بالصوم والصلاة واعتزل وسكت عن الكلام في أهل البدع فالصوم والصلاة لنفسه

وإذا تكلم كان له ولغيره ؛ يتكلم أفضل .

وقد صَنَّفَ الإمام أحمد رحمه الله ورضي عنه، كتاباً في الرد على

الزنادقة والقدرية في متشابه القرآن وغيره واحتج فيه بدلائل العقول. وهذا الكتاب رواه ابنه عبد الله وذكره الخلال في كتابه، وما تمسك به الأولون من قول أحمد فهو منسوخ . قال أحمد في رواية حنبل : قد كنا نأمر بالسكوت، فلما دُعِينَا إلى أمرٍ ما كان بد لنا أن ندفع ذلك ونبين من أمره ما ينتفي عنه ما قالوه . ثم استدل لذلك بقوله تعالى: ﴿وَجَادِلْهُم

بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ﴾ [النحل : ١٢٥ ] .

 Mezhepte sahih olan görüşe göre kelam ilmi meşru ve emredilen bir şeydir. O konularda münazara etmek, bidat ehline delil getirmek ve onlara reddiye vermek için kitap yazmak caizdir. 

Muhakkikler topluluğundan tahkik imamları Kadı ve et-Temimi bu görüştedir. Onlar bu konuda Merruzi’nin rivayet ettiği İmam Ahmed’in şu sözünü dayanak almışlardır: 

Oruçla namazla meşgul olur, insanlardan uzaklaşır ve bidat ehli hakkında söz söylemezse; onun orucu da namazı da kendisi içindir. Eğer kelam yaparsa hem kendisi hem de başkası için (faydalı) olur. Kelam yapması daha faziletlidir.

İmam Ahmed -Allah ondan razı olsun- Kur’ân’ın müteşabihi ve başka konular hakkında zındıklara ve kaderiyyeye reddiye için kitap yazmıştır. O kitapta akli deliller sunmuştur. 

Bu kitabı oğlu Abdullah rivayet etmiş, Hallâl da kitabında zikretmiştir. 

İmam Ahmed’in, önceki alimlerin benimsediği (kelam hakkındaki olumsuz) görüşü mensuhtur. İmam Ahmed, Hanbel’in rivayetinde şöyle demiştir: 

Biz susmayı emrediyorduk. Sonralarda bu işe girme ihtiyacı hasıl olunca, (batıl görüşleri) def etmek ve onların söylediklerinin aksini ispatlamak kaçınılmaz oldu. 

İmam Ahmed daha sonra şu ayet ile istidlalde bulundu: “Onlarla en güzel şekilde mücadele et!” (Nahl, 125)

Kaynak el-Âdâbu’ş-Şer’iyye, İbn Muflih 1/274